ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ

 

  Αν πριν 55-60 χρόνια (ίσως και λιγότερα), έλεγες σε κάποιον ότι σουαρέσουν, η απλά ακούς ρεμπέτικα τραγούδια, εκείνος θα σε κοίταζεμε....περιφρόνηση. Αυτό συνέβαινε γιατί ο Όρος "ρεμπέτικο", ήταν τότεσυνώνυμος του "Υποκόσμου, του Τεκέ, του χασισιού, των φόνων ,κλπ".Λέω"ΤΟΤΕ", αλλά και σήμερα ακόμα, υπάρχουν πολλοί που δεν θέλουν ναακούσουν για ρεμπέτικα τραγούδια. Από τότε λοιπόν, μέχρι και σήμερα, ταρεμπέτικα τραγούδια είναι μονίμως "παρεξηγημένα", και θα δούμε γιατίπαρακάτω. Κατ' αρχήν, ο Όρος "παρεξηγημένα", πηγάζει, η αν θέλετε αφοράτους δημιουργούς τους. Οι αιτίες της "παρεξήγησης"; Πολλές.Μερικέςαπό αυτές, έχουν να κάνουν με αρθρογράφους-μουσικοκριτικούς της εποχήςεκείνης (1930-1950). Κανένας δεν αμφισβητεί, ότι υπήρχαν τραγούδια τουΥποκόσμου μέσα στα ρεμπέτικα. Υπήρξαν όμως και τραγούδια "διαμάντια",τα οποία τα τραγουδάμε ακόμα και σήμερα. Άλλωστε, πολλοί ιστορικοί καιμελετητές του ρεμπέτικου, ίσως για να λυθεί η "παρεξήγηση" πουστιγμάτισε τα ρεμπέτικα τραγούδια, τα χώρισαν σε ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ, βάσει τηςθεματολογίας τους.

  Έχουμε λοιπόν τραγούδια του "ΤΕΚΕ",της "ΤΑΒΕΡΝΑΣ", "ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ", "ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ", "ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ", "ΤΗΣΜΑΓΚΙΑΣ", κ.α. Σύμφωνα με τις ποιο πάνω κατηγορίες, διακρίνουμε κάποιεςομοιότητες ανάμεσα στα ρεμπέτικα, και τα δημοτικά τραγούδια, και θα'λεγα ότι είναι κάτι φυσιολογικό αυτό, μιας και το ρεμπέτικο τραγούδιδέχτηκε "επήρειες" από το δημοτικό τραγούδι.Τα ρεμπέτικα, όπως καιτα δημοτικά, βασιστήκαν κατά 90% σε πραγματικά-καθημερινά γεγονότα. Ημουσική του ρεμπέτικου, είναι ίσως η δυσκολότερη, μιας και βασίζεται σεμουσικούς "δρόμους" τόσο του Βυζαντίου, όσο και της ανατολής. Πολλοίμουσικολόγοι επιχείρησαν να "εξηγήσουν" αυτούς τους δρόμους,επιχείρησαν να τους αναλύσουν, αλλά απέτυχαν παταγωδώς.Οιπερισσότεροι δημιουργοί του ρεμπέτικου, δεν είχαν "μουσική παιδεία",δεν είχαν πάει σε κάποιο ωδείο η άλλη μουσική σχολή. Παρόλα αυτά, αυτοίοι "αμόρφωτοι" άνθρωποι, ήταν εκείνοι που έγραψαν ένα μεγάλο κεφάλαιοστην "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ"!Το πλεονέκτημα τους αυτό, της"αμορφωσιάς", αλλά και της ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ, ίσως είναι ο λόγος που έκανετους ...."μορφωμένους" να μην τους δέχονται στο χώρο!Αυτό βέβαια δενείχε καμία σημασία, γιατί ο λαός όχι μόνο δέχτηκε, αλλά αγάπησε ταρεμπέτικα "παρεξηγημένα" τραγούδια.Ο στίχος τους, απλός, αληθινός,ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ, εξέφραζε αλλά και εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να εκφράζειτις καθημερινές μας στιγμές. Η μουσική; Είτε σε δρόμο "ραστ", είτε σε"νιαβέντ", είτε σε "κιουρδί", κλπ, μάγευε, και μαγεύει. Τα ρεμπέτικατραγούδια, και οι δημιουργοί τους αδικήθηκαν πολύ, και μάλιστα ΣΚΟΠΙΜΑ!Μέσαστα τραγούδια του σήμερα, τις "επιτυχίες", τα ρεμπέτικα τραγούδια είναιεκείνα που μπορούν να βοηθήσουν τον κόσμο να καταλάβει ότι οι"ευκαιριακοί" σύγχρονοι δημιουργοί, τον κοροϊδεύουν. Τον μειώνουν!Αςδούμε πότε έχουμε την πρώτη ηχογράφηση ρεμπέτικων τραγουδιών! Τα πρώταρεμπέτικα τραγούδια, "φωνογραφήθηκαν" το 1910 στην Αμερική! Εκεί έγινετο ξεκίνημα, και τα τραγούδια που "πρωτοφωνογραφήθηκαν" ήταν τραγούδια"αγνώστων" Ελλήνων δημιουργών, τα οποία τα έφεραν μαζί τους οι μετανάστες στην "νέα Πατρίδα".

Παρόλο που από το 1910 πέρασαν 97χρόνια, παρόλο που υπήρξε τεράστια εξέλιξη σε πολλούς τομείς, άρα καιστην Δισκογραφία, δεν μπόρεσε ΚΑΝΕΝΑΣ, να βγάλει έναν "ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ"τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν στις Η.Π.Α κατά την περίοδο 1910-1935. Ηέλλειψη αυτού του καταλόγου, καθιστά τρομερά δύσκολο να βρεθεί οακριβής αριθμός των τραγουδιών της Αμερικής. Από τα ήδη υπάρχονταστοιχεία, προκύπτει ότι όλα κι όλα μόνο 2000 ρεμπέτικα τραγούδιαηχογραφήθηκαν στην Αμερική.Τα στοιχεία όμως αυτά ανατράπηκαν απόμαρτυρίες και κατάθεση πολλών ντοκουμέντων κατά την δεκαετία του 70'από ρεμπέτες, οι οποίοι αναφέρουν ότι πάνω από 6000 ρεμπέτικα, "μικράκαι μεγάλα" ηχογραφήθηκαν στην Αμερική. Ο αριθμός αυτός, αφορά ΜΟΝΟ ταρεμπέτικα, και κάνω αυτή την διευκρίνηση γιατί σε αρκετές μελέτεςδιάβασα ότι ο αριθμός 2000 αφορά το ΣΥΝΟΛΟ των τραγουδιών πουηχογραφήθηκαν τότε, δηλαδή και Δημοτικά, και Σμυρναίικα, και Ρεμπέτικα,και ..... "Ελαφρά"!Θα επικαλεστώ λοιπόν τις μαρτυρίες των Μεγάλωντου Ρεμπέτικου, γιατί από έρευνες προκύπτει ότι ΟΛΑ τα Ελληνόφωνατραγούδια που προανέφερα, ξεπερνούν τις 12000, από τις οποίες τα μισάκαι παραπάνω ήταν Ρεμπέτικα. Παρατηρούμε ότι από τις περισσότερες ηχογραφήσειςτης Αμερικής οι "Μήτρες" έχουν χαθεί, κατά μυστηριώδη τρόπο, και έτσιχάνουμε την ευκαιρία απόκτησης "Ιστορικών Ντοκουμέντων", μιας και οιπρώτοι εκείνοι δίσκοι έδειχναν καθαρά τις "Μουσικές Ρίζες" τουΡεμπέτικου. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε ένας Μικρός αριθμός ρεμπέτικων τηςΑμερικής, αλλά είναι τραγούδια που Φωνογραφήθηκαν την περίοδο 1935-1939(Τεκμηριωμένα Στοιχεία από συγγενείς των δημιουργών, και παρουσίαχειρόγραφων με ημερομηνίες).Είναι τραγούδια λοιπόν της "Δεύτερηςπεριόδου" (να την χαρακτηρίσω έτσι) ενώ λείπουν εκείνα της πρώτης,1910-1935. Και τώρα θα γνωρίσουμε τους "ΔΡΟΜΟΥΣ" του ρεμπέτικου, δηλαδήτις μουσικές "φόρμες" πάνω στις οποίες γραφόταν η ρεμπέτικη μουσική.Πολλοί μουσικοί, αλλά και μουσικολόγοι, ερευνητές, προσπάθησαν νααναλύσουν και να ερμηνεύσουν θεωρητικά τους δρόμους της ρεμπέτικηςμελωδίας, αλλά απέτυχαν. Ο λόγος αυτής της αποτυχίας είναι ότι οιμουσικοί "δρόμοι", δεν αντιπροσωπεύουν όρους καθαρά τεχνικούς, αλλάείναι συνδεδεμένοι με τον τρόπο εκτέλεσης κάθε τραγουδιού, η κάθεμουσικού αυτοσχεδιασμού – ταξιμιού.Για τους ρεμπέτες έχουμε λοιπόντον όρο "δρόμος", για τους "Βυζαντινούς" τον όρο "Ήχος', για τουςάραβες τον όρο "Μακάμ", για τους Πέρσες τον όρο "Περντέ", και για τουςΙνδούς τον όρο "Ράγλας". Κατά μαρτυρίες παλιών μουσικών, οι δρόμοι τουρεμπέτικου είναι πάνω από σαράντα κύριοι, και κάπου τριάνταδευτερεύοντες, περίπου εβδομήντα δηλαδή στο σύνολο τους. Απ' όλουςαυτούς, στην ρεμπέτικη μουσική, χρησιμοποιήθηκαν κυρίως δώδεκα σανβασικοί.. Ας τους γνωρίσουμε λοιπόν: HICAZ, ή χιτζάζ: Η ονομασίαπροέρχεται από μια περιοχή στα παράλια της ερυθράς θάλασσας, που ήτανυπό τούρκικη κατοχή. KURDI, ή Κιουρντί : Που προέρχεται από τη γη τωνΚούρδων. NIHAVENT, NISABYREK, NIKRIZ: Νιαβέντ, και λοιπές ονομασίες απόδιάφορες ακτές!
 IRAK : Που προέρχεται από το Ιράκ. ISPAHAN: Πουπροέρχεται από το όνομα της Αρχαίας Περσικής Πρωτεύουσας! SABAH -σαμπάχ: Που σημαίνει πρωινό! USSAK- ουσάκ: Που σημαίνει Εραστές! HISAR-χισάρ: Που σημαίνει φρούριο-κάστρο! HUSEYNI- Χουσεϊνί : Που σημαίνειωραίος νέος! RAST- ραστ: Που σημαίνει σωστός-δίκαιος! NIYAZ- νιγιάζ ηνεγιάζ! Που σημαίνει Ικεσία-παράκληση! BEYATI-BAYATI: Που προέρχεταιαπό την γη των Bayat (μπαγιάτ).Αυτοί είναι οι δώδεκα βασικοίμουσικοί δρόμοι του ρεμπέτικου τραγουδιού. Οι δύσκολοι και ακατανόητοιαπό τους Ειδικούς. Γνωρίσαμε τους δρόμους της μουσικής του ρεμπέτικου.Ας γνωρίσουμε και τα όργανα. Ας ξεκινήσουμε από το ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ!Τομπουζούκι ανήκει στην οικογένεια των λαούτων με μακρύ μανίκι, και ηπαρουσία του ξεκινά απ' την Αρχαία Ελλάδα, επεκτείνεται στο Βυζάντιο,και φτάνει στις μέρες μας. Στο βιβλίο "ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ ΜΕΓΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ",το οποίο έγραψε ο Αρχιεπίσκοπος Δυρραχίου ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ, συναντάμε τομπουζούκι με τις ονομασίες "Πανδουρίς", "Φάνδουρος", "Ταμπουράς". Ηονομασία μπουζούκι, προέρχεται από το Τούρκικο "Μπουζούκ".

  Το μπουζούκι στην αρχική του μορφή (την μη εξελιγμένη), έχει μακρύ μανίκι,γύρω στους εβδομήντα πόντους, και είναι "τρίχορδο", δηλαδή έχει τρίαζευγάρια χορδές! Χρησιμοποιήθηκε σαν όργανο συνοδείας σε ΔημοτικάΤραγούδια της Βυζαντινής εποχής, αλλά και της Τουρκοκρατίας. Άρχισε νααλλάζει μορφή στις αρχές του 1900, και να συναντιέται σαν "Τζουράς","Γόνατο", "Σάζι",κλπ.Το Σάζι είναι όργανο Περσικής καταγωγής, τοοποίο όμως χρησιμοποιείται συχνά αντί του μπουζουκιού. Και εδώ να κάνωμια διευκρίνιση: Αναφέρθηκα ποιο πάνω στην "Εξελιγμένη μορφή" τουμπουζουκιού. Εννοώ το "Τετράχορδο' μπουζούκι, αυτό των "σαλονιών", τοοποίο διέφερε (και διαφέρει) κατασκευαστικά και ηχητικά. Είναι το"Λαϊκό" μπουζούκι, αυτό που "πρωτολανσάρισε" ο Μανώλης Χιώτης, και τοπαράδειγμα του το ακλούθησαν πολλοί. Το μπουζούκι, ήταν το βασικό όργανο των ρεμπέτικων τραγουδιών, και αργότερα των Λαϊκών.

Aρθρο ΜΑΝΟΣ ΚΟΜΠΟΣ
Μουσικός-Τραγουδιστής
Manos Kompos
ΜΑΝΟΣ ΚΟΜΠΟΣ / MANOS KOMPOS